Co to jest udar?
Udar mózgu określany bywa jako zdarzenie mózgowo-naczyniowe, a w starszej literaturze jako apopleksja. To zespół objawów klinicznych, które są powiązane z nagłym pojawieniem się uszkodzenia fragmentów mózgu, spowodowanego przez zatrzymanie dopływu krwi do tkanki mózgowej.

1. Wyróżniamy dwa rodzaje udaru mózgu:
   Udar niedokrwienny mózgu - stanowi 4/5 wszystkich przypadków udarów. Mamy z nim do czynienia, gdy dochodzi do niedrożności tętnicy zaopatrującej mózg w krew. W konsekwencji krew nie może przez nią przepływać lub przepływa w ilości niewystarczającej, aby komórki w obrębie mózgu mogły otrzymać odpowiednią jej ilość.
   Za najczęstszą przyczynę udaru niedokrwiennego uważa się miażdżycę. Mechanizm tej choroby powoduje, że w tętnicach tworzą się tzw. blaszki miażdżycowe - to składające się głównie z cholesterolu przeszkody blokujące przepływ krwi, które odkładają się w ścianach naczyń krwionośnych. Wraz z postępowaniem choroby blaszki miażdżycowe stopniowo narastają, przez co światło tętnicy coraz bardziej się zwęża.
2. Udar krwotoczny mózgu - stanowiący ok. 1/5 wszystkich przypadków, nazywa się także wylewem. Ta nazwa dość dobrze opisuje mechanizm takiego udaru – dochodzi wówczas bowiem do pęknięcia ściany tętnicy mózgowej i wylania się krwi poza naczynie.
   Krew nie jest wówczas w stanie dotrzeć do tkanki mózgowej w okolicę, która zaopatrywana była dotychczas przez pękniętą tętnicę. Co więcej, krew, wypływając z pękniętego naczynia krwionośnego, prowadzi do uszkodzenia okolicznej tkanki nerwowej oraz do wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego.

Rehabilitacja po udarach

Rehabilitacja po udarze mózgu jest elementem obowiązkowym, który może pozytywnie wpłynąć na stan pacjenta. U pacjenta często dochodzi do diametralnej zmiany sylwetki – połowa ciała objęta jest paraliżem, co uniemożliwia swobodne poruszanie się, czy też wykonywanie czynności dnia codziennego. Oprócz tego pojawiają się trudności z komunikowaniem się, a nawet spożywaniem posiłków. Rehabilitacja jest jedyną szansą na to, aby poprawić jakość życia pacjenta. Im większe jego zaangażowanie, tym lepsze będą efekty.
Niezwykle ważne jest, aby rehabilitacja rozpoczęła się już od pierwszej doby hospitalizacji. Odbywa się ona pod okiem specjalisty, który posiada niezbędne kompetencje oraz doświadczenie.
Rehabilitacja w szpitalu zazwyczaj trwa przez 3-4 tygodnie, jednak w przypadku ciężkiego udaru czas hospitalizacji może się wydłużyć. Jej głównym celem jest przywrócenie sprawności niewładnej części ciała. Kolejnym etapem jest rehabilitacja funkcjonalna, która zazwyczaj trwa od roku do dwóch lat. To różnego typu ćwiczenia, które mają przygotować pacjenta do odzyskania niezależności. Techniki terapeutyczne dopasowywane są do stopnia niepełnosprawności. Czas adaptacji może trwać nawet do pięciu lat.

Rodzaje ćwiczeń oraz terapii stosowane w rehabilitacji po udarach

1. Ćwiczenia ruchowe
   Ich głównym celem jest odzyskanie sprawności fizycznej. Udar wywołuje szereg zmian w sylwetce, co przekłada się na niepełnosprawność. Większość pacjentów pragnie odzyskać sprawność kończyn, a w szczególności dłoni. Statystyki dowodzą, że w wielu przypadkach kończy się to powodzeniem. Podstawę stanowi kinezyterapia, czyli ogólne ćwiczenia ruchowe, które są dostosowywane do potrzeb pacjenta.
   Na specjalną uwagę zasługuje rehabilitacja ręki, dzięki której możliwe jest odzyskanie kontroli nad chwytem. Pierwszym krokiem jest jednak wznowienie ruchów w barku oraz łokciu. Bez wzmocnienia porażonych mięśni nie można przejść do ćwiczeń dłoni. Pacjent musi odzyskać zdolność m.in. podpierania się, wznoszenia, utrzymywania pozycji. Oznacza to, że usprawnienie dłoni jest równoznaczne z usprawnieniem całej kończyny.
2. Ćwiczenia funkcji poznawczych
   U wielu osób, które przebyły udar mózgu niezbędne jest ćwiczenie funkcji poznawczych. Rehabilitacja dotyczy przede wszystkim komunikacji, a więc mowy, czy też kojarzenia faktów. Niezbędne jest ćwiczenie pamięci oraz sprawności umysłu. Mózg potrzebuje do efektywnej pracy ciągłej stymulacji. Ćwiczenia funkcji poznawczych dobierane są na podstawie zaleceń neurologa, czy też logopedy. Nierzadko potrzebna jest również opinia psychologa.
3. Terapia zajęciowa
   Terapia zajęciowa może stanowić uzupełnienie rehabilitacji po udarze. Zazwyczaj jest ona przeprowadzana na jej końcowym etapie. Pacjent jest w sposób kompleksowy przygotowywany do powrotu do codziennego życia. Nie zawsze możliwe jest wyeliminowanie dysfunkcji ruchowych. W wielu przypadkach możliwe jest odzyskanie jedynie częściowej sprawności. Pomimo tego pacjent powinien nauczyć się wykonywania czynności dnia codziennego. Sprawi to, że będzie on miał poczucie odzyskania częściowej niezależności. Pozytywnie wpłynie to na jego stan psychiczny. Wiele osób po udarze mózgu czuje się źle z koniecznością korzystania z pomocy bliskich.
   Podczas terapii zajęciowej pacjent może przyswoić umiejętności niezbędne do tego, aby m.in. utrzymać optymalny poziom higieny, spożywać posiłki, wykonywać drobne prace domowe. Wraz z upływem czasu możliwości osoby po udarze zwykle się zwiększają, a dysfunkcje przestają być przeszkodą do samodzielnej egzystencji.

Metody stosowane w rehabilitacji po udarach

1. Metoda Brunnstrom
   Wyróżnia się tutaj sześć stopni zdrowienia. Pierwszym etapem jest wyzwolenie napięcia zginacza. Następnie przechodzi się do wzmocnienia aktywności palców. Podczas ćwiczeń pobudza się ich prostowniki. Następny poziomem jest ich rozciąganie poprzez zginanie. Czwartym etapem zdrowienia jest nawrócenie przedramienia. Jednocześnie dąży się do zabezpieczenia wyprostu kciuku. Opuszki palców pacjenta dotykają dłoni terapeuty. Piąty etap zakłada zginanie ramienia pod kątem prostym, a końcowym wzmocnienie prostowników palców.
2. Metoda Bobath
   Obejmuje ona ćwiczenie całej kończyny. Terapeuta nie skupia się więc wyłącznie na dłoni, czy też palcach. Niezwykle istotna jest stabilizacja stawu barkowego, która stanowi przygotowanie do odzyskania sprawności kończyny. Szczególnie ważne jest także prawidłowe ustawienie łokcia oraz ręki. Efektem terapii jest obniżenie napięcia mięśniowego. Stymuluje się także reakcje ochronne, czyli np. podparcia.
3. Metoda PNF
   Opiera się ona na wzorcach ruchowych. Torowanie mięśniowo-ruchowe ułatwia przywrócenie utraconych funkcji. W ten sposób można ćwiczyć nie tylko ruch, ale również funkcje prymarne, czy też mięśnie mimiczne. Technika ta stosowana jest także do treningów oddechu.